Eliminasyon Diyeti Nedir?

Farklı amaçlarla tasarlanan pek çok diyet türü bulunuyor. Bazı diyetler kilo vermeyi sağlarken, bazıları vücutta ters giden problemleri belirlemeye yardımcı oluyor. İşte onlardan biri de eliminasyon diyeti! Vücutta saklı olan sırları keşfetmeyi sağlayan bu diyet türü, sağlığa çok yönlü etki edebilecek sonuçlar ortaya çıkarıyor. Peki, eliminasyon diyet beslenmesi tam olarak nasıl olur? Eliminasyon diyeti nasıl uygulanır? Cevaplar için okumaya devam edin!

Eliminasyon Diyeti Ne İşe Yarar?

Eliminasyon diyeti, vücutta olumsuz bir reaksiyona neden olduğu düşünülen gıda veya gıda gruplarının belirli süreliğine beslenmeden çıkarıldığı özel bir yaklaşım. Bu yönüyle eliminasyon diyeti, vücutta rahatsızlık yaratan gıdaları bulmayı sağlayıp semptomları azaltmaya yardımcı oluyor. Global sağlık sitesi Healthline’da yayınlanan How To Do An Elimination Diet And Why? isimli makaleye göre belirli gıdaların sınırlandırıldığı eliminasyon diyeti;

• İrritabl bağırsak (IBS) sendromu belirtilerini hafifletmeye yardımcı oluyor. Healthline’ın makalesinde eliminasyon diyeti yapan kişilerin şişkinlik, gaz ve kramp gibi IBS semptomlarında önemli bir azalma görüldüğü paylaşılıyor.
• Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) semptomlarını azaltmaya katkı sağlıyor. Yapılan araştırmalara göre eliminasyon diyeti, DEHB’li bireylerde daha iyi odaklanma becerileri geliştirmeye yardımcı olabiliyor.
• Gıda alerjisine ya da intoleransına bağlı olarak gelişen egzama gibi cilt problemlerinin ortadan kaybolmasına katkıda bulunuyor.
• Vücutta iltihaba neden olan gıdaları ortadan kaldırdığı için kronik migreni azaltmaya yardımcı olabiliyor.

Eliminasyon Diyeti Nasıl Yapılır?

Eliminasyon diyeti vücudun tolere edemediği düşünülen gıdaların beslenmeden çıkarılarak belirli bir süre sonra tekrar eklenmesiyle yapılıyor. İlk dönem eliminasyon, ikinci dönem ise yeniden tanıtma aşamasını oluşturuyor. Healthline’ın makalesine göre eliminasyon diyeti yalnızca 4 ila 8 hafta arasında yapılıyor. Besin eksikliği riskinin önüne geçmek için bu süre genellikle daha uzun tutulmuyor.

Diyetten çıkarılan yiyecek veya yiyecek grubu uzman doktorun belirlediği zamanda beslenmeye tekrar dahil ediliyor. Global akademik tıp merkezi Cleveland Clinic’in kaynağına göre bu aşamada besinleri beslenmeye yavaş yavaş ve metodik bir şekilde eklemek büyük önem taşıyor. Aksi halde tetikleyici gıdalar tekrar önemli semptomlar ortaya çıkarabiliyor. Gıdaların beslenmeye yeniden eklenmesiyle hangi besinlerin vücuda rahatsızlık verdiği tespit ediliyor.

Eliminasyon Diyetinde Neler Yenmelidir?

Eliminasyon diyetinde neler yenmesi gerektiği kişinin intoleransı olduğu düşünülen besinlere göre değişiyor. Bununla birlikte eliminasyon diyetinde çoğunlukla glisemik indeksi düşük besinler tüketiliyor. Healthline’ın makalesine göre eliminasyon diyet listesinde sıklıkla yer alan besinler aşağıdaki gibi:

• Tahıllar: Karabuğday, pirinç ve kinoa
• Et ve balık: Hindi, kuzu eti, yabani av hayvanları ve somon gibi soğuk su balıkları
• Süt ikameleri: Hindistan cevizi sütü ve şekersiz pirinç sütü
• Meyveler: Turunçgiller hariç çoğu meyve
• Sebzeler: İt üzümü sebzeleri hariç çoğu sebze
• Yağlar: Hindistan cevizi yağı, keten tohumu yağı ve soğuk sıkım zeytinyağı
• İçecekler: Su ve kafeinsiz bitki çayları
• Baharatlar: Acı biber ve kırmızıbiber hariç diğer baharatlar ve taze otlar

Kimler Eliminasyon Diyeti Yapabilir?

Uzman onaylı makalelere yer verilen Everyday Health adlı sitede paylaşılan What Is an Elimination or Exclusion Diet? isimli kaynağa göre huzursuz bağırsak sendromu, inflamatuar bağırsak hastalığı, çölyak hastalığı, çölyak dışı gluten intoleransı ve besin alerjisi olan bireyler eliminasyon diyeti yapabiliyor. Fakat elbette eliminasyon diyeti yapmak için uygun koşulların sağlanıp sağlanmadığına uzman hekimin karar vermesi gerekiyor.

Eliminasyon Diyetinde Yenmemesi Gereken Yasak Besinler

Healthline’ın makalesine göre eliminasyon diyetinde ne kadar çok gıda beslenmeden çıkarılırsa, hangi gıdaların semptomları tetiklediğini bulmak o kadar kolay oluyor. Aynı kaynakta eliminasyon diyetinde yaygın olarak tüketilmeyen gıdalar şu şekilde sıralanıyor:

• Et ve balık: Tavuk, sığır eti, işlenmiş etler, söğüş etler, yumurta ve kabuklu deniz ürünleri
• Süt ürünleri: Peynir, yoğurt ve dondurma dahil tüm süt ürünleri
• Nişastalı gıdalar: Arpa, mısır, buğday, çavdar,yulaf ve ekmek gibi nişastalı gıdalar ve tüm gluten içeren besinler
• Meyveler: Portakal ve greyfurt gibi turunçgil meyveleri
• Sebzeler: Domates, biber, kırmızıbiber, patlıcan, beyaz patates ve acı biber gibi it üzümü sebzeleri
• Yağlar: Tereyağı, margarin, hidrojene yağlar, mayonez ve ezmeler
• İçecekler: Kahve, siyah çay, alkol, soda ve diğer kafeinli içecekler
• Şeker ve tatlılar: Beyaz şeker, esmer şeker, bal, akçaağaç şurubu, mısır şurubu, agave şurubu ve tüm tatlı çeşitleri
• Baharatlar: Acı biber, kırmızıbiber ve hardal gibi soslar
• Kabuklu yemişler: Tüm kabuklu yemiş ve tohum çeşitleri

Eliminasyon Diyetinin Yan Etkisi Var mıdır?

Healthline’ın makalesine göre eliminasyon diyeti beslenme yetersizliklerine, yeme bozukluklarına ve bazı psikolojik rahatsızlıklara sebep olabiliyor. Bu etkilerle karşılaşmamak için eliminasyon diyetine başlamadan önce mutlaka uzman bir doktorla görüşmek gerekiyor.

1 Günlük Örnek Eliminasyon Diyet Programı

• Kahvaltı: 1 porsiyon meyveli ve Hindistan cevizli smoothie
• Ara Öğün: 1 orta boy armut
• Öğle: 1 porsiyon beyaz fasulye ve sebze salatası
• Ara Öğün: 1 orta boy elma ve 2 çay kaşığı kabak çekirdeği
• Akşam: 1 porsiyon baharatlı ızgara tavuk ile karnabaharlı pirinçli tabbule salatası ve 1 porsiyon salatalık ve avokado salatası

Yukarıdaki 1 günlük eliminasyon diyeti örnek menüsü Eating Well isimli sitede yayınlanan Elimination Diet Meal Plan isimli makaleden alınmıştır. Herhangi bir diyete başlamadan önce mutlaka uzman bir hekime veya diyetisyene danışmanız gerekmektedir.

Eliminasyon Diyeti Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Eliminasyon diyetiyle ilgili en çok merak edilen soruların cevaplarına aşağıdan ulaşabilirsiniz.

Eliminasyon Diyeti Ne Kadar Süre Yapılır?

Healthline’ın makalesine göre eliminasyon diyeti yalnızca 4-8 hafta yapılıyor. Eliminasyon diyetini bundan daha uzun süre uygulamak vitamin eksikliği başta olmak üzere pek çok sorunun ortaya çıkmasına sebebiyet verebiliyor.

Eliminasyon Diyetinde Karbonhidrat Alınmalı mı?

Çeşitli kaynaklara göre, eliminasyon diyetinde genellikle karbonhidrat bakımından zengin olan pirinç ve turunçgiller haricindeki meyveler tüketilebiliyor. Fakat hangi karbonhidratların tüketilebileceğine ve bu gıdaların ne kadar alınması gerektiğine uzman doktorun karar vermesi gerekiyor.

Eliminasyon Diyetinde Takviye Kullanılır mı?

Gıda bilimi üzerine bilgilerin yer aldığı Encyclopedia of Food Sciences and Nutrition adlı kitapta bulunan Food Intolerance | Elimination Diets isimli başlığa göre eliminasyon diyetinde vitamin ve mineral takviyesine ihtiyaç duyulabiliyor. Takviye kullanımı özellikle besin yetersizliğinin önüne geçmek için önem taşıyor.

*Bu sayfada yer alan açıklamalar, sağlık tavsiyesi ve uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır. Herhangi bir diyete başlamadan önce muhakkak bir sağlık profesyoneline danışmalısınız.

Kaynaklar;

• Ryan Raman, “How to Do an Elimination Diet and Why?”, Healthline, 2023.(çevrim içi)
• Julie Lynn Marks, “What Is an Elimination or Exclusion Diet?”, Everyday Health, 2023.(çevrim içi)
• Emily Lachtrupp, “Elimination Diet Meal Plan”, Eating Well, 2023.(çevrim içi)
• Amanda Capritto, “What Is the Elimination Diet?”, Very Well Fit, 2022.(çevrim içi)
• “Why And How To Start An Elimination Diet”, Cleveland Clinic, 2022.(çevrim içi)
• “Food Intolerance | Elimination Diets”, Encyclopedia of Food Sciences and Nutrition, 2003.(çevrim içi)
• “Carbohydrate Elimination Diet”, Integrative Naturopathic Medical Centre.(çevrim içi)