Son Zamanların En Trendi: Detoks Nedir?

Detoks, adından da anlaşılabileceği üzere vücuttan toksin atmak için yapılan çeşitli uygulamaları kapsıyor. Peki, vücudunuzun toksinleri atmak için sizce gerçekten birtakım özel uygulamalara ihtiyacı olabilir mi? Yoksa biyolojik aktivitelerinizin sadece ideal işleyişini korumak bunun için yeterli mi?

Bir mekânda hem daha huzurlu hem de güvende hissetmenin yollarından biri de oranın temiz ve düzenli olmasıdır. Böylece ortada size zarar verebilecek etkenlerin kalmadığından emin olur ve kendinizi daha rahat hissedersiniz. Detoks yöntemlerinin de vücutta tam anlamıyla bunu sağladığı düşünülür. Keza, bazı yönleriyle başarır da… Ancak vücudunuzun dış ortamınızdan çok daha farklı olduğunu, kendisini toksinlerden halihazırda sürekli temizlemeye çabaladığını; fakat sihirli bir değnekle birdenbire sıfırlanamayacağını da unutmamalısınız.

Detoks diyetleri ve çeşitli detoks suyu formülleri, kısa vadede yarattıkları kayda değer sonuçlardan dolayı günümüzde gitgide daha fazla popülerlik kazanıyor. Vücut ağırlığının birkaç günde eksi yönlü değişmesi ve daha dinç hissetme gibi etkileri, detoksların vücut için olmazsa olmaz uygulamalar gibi görülmesinde önemli bir rol oynuyor. Peki ya işin aslı daha farklıysa? Gelin; detoks uygulamak vücutta aslında ne gibi etkiler sağlıyor, birlikte inceleyelim!

1. Detoks (Detox) Nedir?

Detoks, kısaca “toksin temizleme” ve “toksin atma” anlamına geliyor. Vücudun beslenme başta olmak üzere günlük alışkanlıklardan kaynaklı toksik kimyasallara maruz kalma potansiyeli, detoks uygulamalarının temel çıkış noktasını oluşturuyor. Bünyedeki zararlı maddeleri ortadan kaldırma amacını taşıyan bu uygulamalar, birkaç günden başlayıp bir aya kadar sürdürülebiliyor.

2. Detoks Neden Yapılır?

Pek çok kişi için detoks yapma nedenleri arasında şunlar başı çekiyor:

• Organları dinlendirmek
• Sindirim ve boşaltım faaliyetlerini yeniden düzenlemek
• Dolaşım aktivitesini iyileştirmek
• Daha güçlü toksin atımı için karaciğeri uyarmak
• Vücudun sıvı dengesini sağlamak
• Şişkinlik sorunlarını gidermek ve/veya önüne geçmek
• Hedefe yönelik beslenme programlarından daha iyi verim alma

3. Detoks Ne İşe Yarar?

İnsan vücudu gerek doğal biyolojik süreç sonucu gerekse de çevresel koşulların etkisinden dolayı sürekli olarak toksik maddelere maruz kalıyor. Toksinlerin vücuttan atılamaması, farklı hayati organlarda ve sistemlerde çeşitli sorunlara yol açabiliyor. Detoks uygulamaları ise zararlı maddelerin vücuttan uzaklaştırılması ve girdi-çıktı dengesinin yeniden sağlanması amacıyla yapılıyor.

Detoksun sağladığı etkilerin nedeni ağırlıklı olarak, süreç boyunca genellikle bol su ve güçlü özelliklere sahip doğal besinlerin tüketilmesi oluyor. Aynı zamanda gıda alımının kısıtlanması, detoks uygulamalarının bir diğer önemli ortak noktasında yer alıyor. Böylece detoks süreçlerinin sonunda, kişilerde daha enerjik bir hisse ek olarak hızlı kilo kayıpları gözlemlenebiliyor.

4. Detoks Nasıl Yapılır? Detoks Yöntemleri Nelerdir?

Detoks yapmanın, tam açlık oruçlarından daha basit gıda modifikasyonlarına kadar birden fazla yolu bulunuyor. Sıvı detoksu, ödem atıcı detoks veya arındırıcı detoks olarak anılan çoğu uygulama, genellikle “şok diyet” kapsamına da dahil olup aşağıdaki yöntemlerin birden fazlasını aynı anda içeriyor:

• 1 ila 3 gün oruç tutmak
• Bolca su ve bitki çayı tüketmek
• Günlük beslenmede taze meyve ve sebze sularına daha fazla yer açmak
• Yalnızca tuzlu su veya limon suyu gibi belirli sıvıları içmek
• Ağır metal ve alerjen içeren gıdaları öğünlerden çıkarmak
• Çeşitli besin takviyelerinden veya doğal bitkilerden faydalanmak
• Alkol, kahve, sigara ve rafine şeker tüketimini tamamen ortadan kaldırmak
• Müshil, kolon temizleme veya lavmana başvurmak

5. Detoks Vücudu Nasıl Etkiler? Hangi Toksinlerden Kurtulmaya Yarar?

Detoks diyetlerinin vücutta tam olarak hangi mekanizmalar üzerinde etkili olduğu ve ne tür toksinleri attığı net bir şekilde bilinmiyor. Uzmanlar tarafından geliştirilen bazı detoks diyetleri belirli toksinleri hedeflese de buna yönelik çoğu uygulamanın toksinleri attığına dair yeterli kanıt bulunmuyor. Yapılan araştırmalar, detoksun sürdürülebilir kilo kaybında da hiçbir şekilde doğrudan etkili olmadığını gösteriyor.

Sağlık otoriteleri, detoksun sağladığı gözle görülür etkilerin sadece kısa süreli tüketim değişikliklerinden kaynaklandığına dikkat çekiyor. Çünkü detoks diyetlerinde su ve ödem sökücü besinlerin tüketimi artırılarak kalori alımı düşürülüyor. Bu da başlarda hızlı bir kilo kaybına yol açıyor. Fakat ağırlık, yağdan ziyade karbonhidrat ve sıvı depolarından kaybediliyor. Normal beslenme düzenine geri dönüldüğünde ise -çoğu senaryoda- kaybedilen kilolar geri alınıyor. Detoksun halsizliği gidermesi ve daha iyi hissettirmesi ise özünde, vücuda daha fazla vitamin ve mineral alımı yapılmasından kaynaklanıyor.

6. Detoks Uygularken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Detoks diyetleri, günlük yaygın beslenme alışkanlıklarından daha farklı oldukları için bazı yan etkiler doğurabiliyor. Halsizlik, yorgunluk, ağız kokusu, sinirlilik, mide ve bağırsaklarda anormal işleyiş gibi durumlar bunların en sık karşılaşılanlarını oluşturuyor. Çünkü çoğu detoks uygulaması;

• Makro besinler (karbonhidrat-protein-yağ) yönünden yetersiz gıda alımı,
• Dehidrasyon (sıvı eksikliği),
• Hiponatremi (sıvı fazlalığı ve/veya sodyum kaybı) ve
• Elektrolit (vücutta elektrik yüklü iyonlara bölünen mineral çeşitleri) dengesizliği gibi sorunlara yol açabiliyor.

Hazır bulunan detoks takviyeleri ise aşırı doz alımı riskiyle ayrı bir tehdit haline gelebiliyor. Bu nedenle kişilerin, vücudu zararlı maddelerden arındırma amacıyla doktora danışmadan önce hiçbir detoks uygulamasına, takviye besin alımına ve kalori kısıtlayıcı rejime başlamaması gerekiyor.

7. Vücuttaki Detoksifikasyon Sürecini Desteklemenin Yolları

Vücut toksinleri ve bunların olumsuz etkilerini kendi kendine de etkili bir şekilde tersine çevirebiliyor. Bunun için de dengeli beslenerek ve zararlı alışkanlıkları azaltarak, vücudun ideal işleyişini korumak ve desteklemek yeterli oluyor. Vücudun detoksifikasyon sisteminin geliştirilmesine ayrıca, etkileri bilimsel olarak kanıtlanmış aşağıdaki yöntemler de yardımcı olabiliyor:

• Alkol tüketiminin kısıtlanması veya tamamıyla bırakılması
• Uyku süresinin 7 ila 9 saat aralığında tutulması
• Her gün yeterli miktarda su tüketilmesi
• Şekerli ve çok fazla işlem görmüş gıdalardan uzak durulması
• Antioksidan zengini besinlerin daha fazla tüketilmesi
• Öğünlerde prebiyotik özellikli gıdaların artırılması
• Tuz tüketiminin ideal ölçülerle sınırlandırılması
• Günlük ve haftalık yeterli düzeyde egzersiz yapılması
• Ağır kimyasal içeren temizlik ürünleri yerine doğal kaynaklı ürünlerin tercih edilmesi
• Olabildiğince doğal formüllü kişisel bakım ürünlerinin kullanılması

*Bu sayfada yer alan bilgiler, tıbbi öneri veya uyarı niteliği taşımamakta olup sadece bilgi edinimi amaçlıdır. Toksin atmaya yönelik bir beslenme programına ihtiyacınız olduğunuzu düşünüyorsanız, bu konuda herhangi bir adım atmadan önce mutlaka hekiminize danışmalısınız.

Kaynaklar:

“Detoxes” and “Cleanses”: What You Need To Know, National Center for Complementary and Integrative Health, 2019, (çevrimiçi)
Are You Planning a Cleanse or Detox? Read This First, Cleveland Clinic – Health Essencials, 2020, (çevrimiçi)
Adda Bjarnadottir, MS, RDN (Ice), Do Detox Diets and Cleanses Really Work?, Healthline, 2019, (çevrimiçi)
Gavin Van De Walle, MS, RD, Full Body Detox: 9 Ways to Rejuvenate Your Body, Healthline, 2019, (çevrimiçi)