Dopamin Nedir, Bizi Nasıl Etkiler?

Whatsapp'da Paylaş YAZDIR YORUMLAR SONRA OKU

Yaratıcı fikirler bulabilmek ve işlerinizi planlayabilmek için dopamine ihtiyacınız olduğunu biliyor muydunuz? Beynin ödül sisteminin bir parçası olan dopaminin vücuda etkilerini keşfedin, iyiliğe giden yolda güçlü bir adım daha atın!

Fırında pişen kurabiyenin kokusunu almak, çok beğendiğiniz bir çantayı nihayet sipariş vermek, uzun süredir görüşmediğiniz bir arkadaşınızla vakit geçirmek veya lüks bir restoranda akşam yemeği yemek… Kendinizi ödüllendirdiğinizde ne kadar iyi hissettiğinizi bir düşünün. İşte tam da bu anlarda vücudunuz dopamin hormonu salgılamaya başlıyor. Ancak dopaminin karanlık bir tarafı olduğunu ve bağımlılığa yol açabileceğini de unutmamalısınız. Hadi, vücudunuzda dopamin dengesini sağlamanın yollarını birlikte keşfedelim!

Dopamin Nedir?

Dopamin, kısaca beyinde üretilen bir nörotransmitter türü. Beyin bir ödül beklediği zaman salgılanan dopamin, aynı zamanda haberci rolünü üstlenerek beynin sinir hücreleri aracılığıyla vücutla iletişime geçmesini sağlıyor. Belirli bir aktiviteyi zevkle ilişkilendirdiğinizde vücuttaki dopamin seviyesi yükselmeye başlıyor. Esasında dopamin bir motivasyon, ödül ve pekiştirme döngüsün yaratıyor. Tabii ki dopaminin iyi hissettirmeyi sağlamanın yanı sıra farklı birçok işlevi de bulunuyor.

Dopamin Ne İşe Yarar?

Verywell Health adlı web sitesinde yayınlanan konuyla ilgili bir makaleye göre, dopamin beden, zihin ve ruh sağlığı üzerinde önemli bir rol üstleniyor. Bu organik bileşik, düşünme ve hareket etme şeklimizden insanlara davranış biçimimize kadar hayatımızın her alanını etkiliyor. İdeal orandaki dopamin seviyesi aşağıdaki gibi olumlu etkiler sunuyor:

Öğrenme sürecini iyileştirme
Motivasyonu artırmaya yardımcı olma
Kalp atış hızını düzenleme
Uyku kalitesini iyileştirme
Dikkat seviyesini artırma
Eklem ağrılarını hafifletme
Hafızayı güçlendirme
Ruh halini dengede tutma

Dopamin Eksikliği Belirtileri

Healthline adlı web sitesinde yayınlanan bir makaleye göre düşük dopamin seviyesi bireylerde fiziksel, bilişsel ve duygusal olarak olumsuz etkilere yol açıyor. Düşük dopamin seviyesi beynin hangi bölgesinde eksikse semptomlar da buna bağlı olarak değişiklik gösteriyor. Bu doğrultuda yetersiz dopamin seviyesi aşağıdaki etkilere neden olabiliyor:

Eklem ve kas ağrıları
Kramplar ve spazmlar
Denge ve koordinasyonda azalma
İnce motor becerilerinin bozulması (Kalem tutma veya iğneye iplik geçirme gibi…)
Yeme ve yutma güçlüğü
Kabızlık
Tükenmişlik hissi
Enerji eksikliği
Konsantrasyon güçlüğü
Yavaş hareket etme ve yavaş konuşma
Ruh halinin kötüleşmesi
Motivasyon eksikliği
Kalitesiz uyku düzeni

Journal of the Society for Neuroscience dergisinde yayınlanan 2012 tarihli bir çalışmaya göre, uyku yoksunluğu dopamin seviyesinin ciddi oranda azalmasına neden oluyor. Buna bağlı olarak dopamin eksikliği sık sık uykulu hissetmeye yol açabiliyor. Fakat kaliteli bir uyku uyunamadığı için dopamin seviyesi azalmaya devam ediyor.

Dopamin Eksikliği Neye Sebep Olur, Dopamin Nasıl Artırılır?

Medical News Today adlı web sitesinde yayınlanan bir makaleye göre, düşük dopamin seviyesi aşağıda sıralanan birçok hastalığa neden olabiliyor:

Parkinson hastalığı
Huntington hastalığı
Huzursuz bacak sendromu
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
Depresyon
Şizofreni
Bipolar bozukluk
Fibromiyalji (yumuşak doku romatizması)
Kronik yorgunluk sendromu

Vücudunuzda dopamin eksikliği belirtilerini gözlemliyorsanız muhakkak bir doktora danışmanız gerekiyor.

Mental Health America adlı web sitesinde yayınlanan bir makaleye göre, dopamin seviyesini doğal yollarla artırmak mümkün olabiliyor. Dengeli ve düzenli beslenerek, günde 7 ila 9 saat uyuyarak, meditasyon ve egzersiz yaparak dopamin seviyenizi artırabilirsiniz. Bunlara ek olarak doktor muayenesinin ardından dopamin takviyesine de başlayabilirsiniz.

Dopamin Fazlalığı Belirtileri

Daha önce de değindiğimiz gibi dopamin beynin zevk alma güdüsüyle ilişkilendiriliyor. Ancak beynin gereğinden fazla dopamin üretmesi de birçok olumsuz sonuca yol açabiliyor. Verywell Health adlı web sitesinde yayınlanan makaleye göre, yüksek dopamin seviyesi aşağıdaki semptomların ortaya çıkmasına neden oluyor:

Endişe
Aşırı enerji
Artan stres seviyesi
Yüksek cinsellik dürtüsü
Saldırganlık
Halüsinasyon görme

Yüksek dopamin seviyesinin neden olduğu semptomlardan herhangi birine sahipseniz, özellikle kendinizde saldırganlık ve halüsinasyon görme gibi ciddi belirtiler gözlemliyorsanız mutlaka doktor muayenesinden geçmelisiniz.

Dopamin Fazlalığı Neye Sebep Olur, Dopamin Seviyesi Nasıl Düşürülür?

Yüksek dopamin seviyesi kendinizi kısa bir süreliğine dünyanın zirvesine tırmanmış gibi hissetmenizi sağlayabilir. Ancak yüksek dopamin seviyesi ciddi hastalıklara da neden olabilir. Healthline’da yayınlanan ilişkili makaleye göre dopamin fazlalığı aşağıdaki hastalıklara yol açabiliyor:

Şizofreni
Madde bağımlılığı
Obsesif kompulsif bozukluk
Yeme bozukluğu
Obezite

Nikotin, alkol veya diğer bağımlılık yapıcı maddeler çikolatalı bir kurabiyeden alınacak zevkin çok daha fazlasını kısa süre içinde hissedilmesini sağlıyor. Bu tür bağımlılık yapıcı maddeler anlık olarak dopamin patlamasına yol açtığı için insanlar daha fazlasını tüketmek istiyor. Ancak bir alışkanlık oluştuğunda beyin dopamin seviyesini azaltarak yanıt veriyor. Bu durumda beyin aynı haz seviyesine ulaşmak için daha fazla madde tüketimine ihtiyaç duyuyor.

Dopamin ve Zihin Sağlığı

Dopaminin yol açtığı hastalıkların büyük bir kısmı hem zihinsel hem de psikolojik rahatsızlık olarak kabul ediliyor. Nitekim dopamin doğrudan beyinde üretiliyor.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

T.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinin yayınladığı Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu isimli metne göre, DEHB genellikle çocukluk çağında ortaya çıkan nörogelişimsel bir bozukluk. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu beyindeki dopamin eksikliğinin bir sonucu olarak ortaya çıkabiliyor. Bu hastalık sosyal hayatı, akademik başarıyı ve akran ilişkilerini olumsuz yönde etkiliyor.

Dopamin ve Beden Sağlığı

Dopamin doğrudan ruh sağlığıyla ilgili olmayan hastalıklarda da rol oynuyor. WebMD sitesinde yayınlanan makaleye göre bedensel sağlığı etkileyen rahatsızlıklar arasında parkinson hastalığı ve obezite yer alıyor.

Parkinson Hastalığı

T.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü Bakırköy Prof. Dr. Mahzar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Hastanesinin yayınladığı Parkinson isimli çalışmaya göre, vücut hareketlerinin yavaşlamasına yol açan Parkinson hastalığı dopamin eksikliğinden kaynaklanıyor. Parkinson hastalığında kaslardaki tonusun (harekete hazır olma halinin) artmasıyla titreme ve duruş refleksinde bozulmalar meydana geliyor.

Obezite

Bazı insanlar kendilerini tatmin etmek ve hayattan zevk almak için yiyeceklere yönelebiliyor. Bu yiyecekler ilk başta dopamin seviyesini artırsa da beynin aynı hazzı alabilmesi için her seferinde daha fazla yiyecek tüketmesi gerekiyor. Bu durum zaman içinde hem dopamin ve serotonin seviyesinin düşmesine hem de aşırı kilo alımına yol açabiliyor.

Dopamin ve Ruh Sağlığı

Dopamin seviyesinin düşük veya çok yüksek olması ruh sağlığını da doğrudan etkiliyor. Verywell Mind’da yayınlanan makaleye göre dopamin seviyesine bağlı olarak şizofreni, depresyon, madde bağımlılığı, bipolar bozukluk ve obsesif kompulsif bozukluk ortaya çıkabiliyor.

Bağımlılık

Alkol ve sigara kullanımının yanı sıra kumar, alışveriş ve teknolojik bağımlılıklar da rahatsızlık olarak kabul ediliyor. İnsanların mutlu olmak için yaptıkları eylemler alışkanlık haline dönüştükten sonra beyin dopamin salgılayabilmek için her seferinde daha fazlasına ihtiyaç duyuyor. İnsanlar da aynı eylemlerden aynı zevki alabilmek için her seferinde dozu artırarak bir bağımlılık kazanıyor.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

T.C. Sağlık Bakanlığı İzmir İl Sağlık Müdürlüğü Bakırçay Üniversitesi Çiğli Eğitim ve Araştırma Hastanesinin yayınladığı Obsesif Kompulsif Bozukluk; Takıntılı Olmak isimli makaleye göre, obsesif kompulsif bozukluk en sık rastlanan dört psikiyatrik hastalıktan biri olarak kabul ediliyor. Obsesyon (takıntı) ve kompulsiyon (irade dışı tekrarlayan düşünce) genellikle bir arada görülüyor.

Şizofreni

Cleveland Clinic’in yayınladığı Dopamine isimli makaleye göre, şizofreni hastalığı hem yüksek hem de düşük dopamin seviyesinde ortaya çıkabiliyor. T.C. Sağlık Bakanlığı İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinin yayınladığı Şizofreni isimli makalede ise şizofreniyle birlikte insanların gerçeklerden uzaklaşarak kendi iç dünyalarında yaşamaya başladığına değiniliyor. Ruhsal bir hastalık olarak kabul edilen şizofreni genetik ve çevresel etmenler sonucu ortaya çıkabiliyor. Şizofreni sinsi belirtilerle başlayabildiği gibi ani bir şekilde de ortaya çıkabiliyor.

Bipolar Bozukluk

T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Ruh Sağlığı Dairesi Başkanlığının yayınladığı Kronik Ruhsal Hastalıklar isimli rehbere göre, bipolar bozukluk (manik-depresif bozukluk) duygu durumunda dalgalanmalara neden olan bir hastalık türü. Bipolar bozukluğa sahip kişiler kimi zaman iyi hissederken kimi zaman aşırı üzgün ve umutsuz hissedebiliyor.

Dopamin ve Serotonin İlişkisi

Medical News Today adlı web sitesinde yayınlanan bir makaleye göre, serotonin ve dopamin sistemleri arasında hem yapısal hem de işlevsel olarak güçlü bağlantılar bulunuyor. Dopamin motivasyon, arzu ve istekleri kontrol ederek beynin ödül sistemini kontrol ediyor. Mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin ise vücut fonksiyonlarını düzenlemeye yardımcı oluyor.

Dopamin Hormonunu Artıran 12 Doğal Besin

Healthline’da yayınlanan bir makaleye göre vücudun dopamin seviyesini arttırmak için bol miktarda protein tüketmek gerekiyor. Zengin protein kaynaklarını hatırlatmak gerekirse;

Hindi
Sığır eti
Yumurta
Süt ürünleri
Soya
Baklagiller
Kafeinli içecekler
Çikolata
Zerdeçal
Avokado
Muz
Kabak

Unutmayın; vücudun dopamin seviyesini korumak adına yalnızca protein tüketimi değil, dengeli ve düzenli bir beslenme programına uyum sağlamak da çok önemli!

Hadi, dopamin hakkındaki bilgilerinizi derinleştirmek için serotonin konulu makalemize de göz atın!

*Bu sayfada yer alan bilgiler tıbbi tavsiye, uyarı veya teşvik niteliği taşımamakta olup yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Dopamin hormonu hakkında daha fazla bilgi almak için muhakkak hekiminize danışmalısınız.

Kaynaklar;