Basketbol Nasıl Oynanır? Basketbol Kuralları Nelerdir?

Basketbol, dünyanın her yerinde sayısız tutkunu bulunan en popüler sporlardan biri! Peki, seyir zevkini zirveye çıkaran bu spor türü hakkında bildiklerinizi pekiştirmek ve bilmediklerinizi öğrenmek ister misiniz? “Evet” dediğinizi duyar gibiyiz, öyleyse doğru yerdesiniz!

Okul kitaplarına yapıştırdığı basketbol sticker’ları ile büyüyen, odasının duvarlarında efsanevi basketbolcuların posterleri asılı olan bir tanıdığınız var mı? Çok büyük ihtimalle “evet” dediniz. Hatta o kişi siz de olabilirsiniz. Çünkü basketbol, özellikle küçük yaşlardan itibaren hayalleri süslemeye başlayan, yediden 70’e pek çok kişinin sevdalısı olduğu spor dallarından biri. Öyle ki bu tutku, seneler karşısında yılmayan taraftarlık duygusuyla gitgide daha da perçinleniyor.

Hem Türkiye’de hem de dünya çapında takip edilen basketbol maçları, bu spor dalının değişmez doğrularını ve zaman zaman maç seyrini tersine çevirebilen kurallarını merak ettiriyor. Peki, basketboldan bahsedilen her masada sizi de söz sahibi yapacak bilgilere bir an önce göz atmak ister misiniz? Haydi, topu çembere atalım ve hemen başlayalım!

Basketbol Nedir?

Basketbol, her biri beşer oyuncudan oluşan iki takım arasında oynanan sportif bir oyun çeşidini oluşturuyor. Oyunda takımların amacı, rakibin potasından topu geçirerek sayı kazanmak ve karşı takımın sayı atmasını engellemek oluyor. Hakemler, masa görevlileri ve teknik komiser tarafından anbean kontrol edilen maç boyunca oyunun seyri pek çok kurala bağlı olarak değişebiliyor.

Basketbol sahasında oyuncuların yukarı ve aşağı durmadan koşması, basketbolu en dinamik sporlardan biri haline getiriyor. Öyle ki bu, basketbol oyuncularına dayanıklılık kazandıran etmenlerin de başında geliyor. Kas dayanıklılığı ve performans gücü ile doğrudan ilişkili olan basketbol, profesyonel oyuncuların aralıksız çalışmasını gerektiriyor.

Basketbol Ne Zaman İcat Edildi?

Basketbol ile ilgilenen neredeyse herkesin en merak ettiği konulardan biri, bu zevkli sporun nasıl icat edildiği oluyor. Siz de bunlardan biriyseniz, daha fazla meraklandırmadan hemen açıklayalım! Basketbol, Kanadalı bir beden eğitimi öğretmeni olan Dr. James Naismith tarafından 1 Aralık 1891 tarihinde icat edildi. Günümüzde salonları doldurup taşıran bu zevkli sporun icat edildiği ve ilk kez oynandığı yerin adı ise “Young Men’s Christian Association Training School” (YMCA – Genç Erkekler Hristiyan Birliği Eğitim Okulu) idi. 

Dr. Naismith, oyunu ilk olarak atlet ve beyzbolculara kış antrenmanı yaptırmak için geliştirdi. 3 metre yüksekliğinde duvara monte edilmiş altı kapalı şeftali sepetlerine futbol toplarının sokulması hedeflenmişti. Kısa zaman sonra sepetin altı çıkarıldı ve düzenek içi boş bir çember haline getirildi. İlk icat edildiğinde yedi kişilik iki takım arasında oynanan bu oyun, yine bugünkünden farklı olarak yirmişer dakikalık üç periyottan oluşuyordu. Çok geçmeden Dr. Naismith tarafından bu oyuna “sepet topu” anlamına gelen “basket ball” ismi verildi.

Basketbol Kuralları Nelerdir?

Her oyunun kuralları var! Ancak basketbolda kurallar sebebiyle, kazanıldığı sanılan mağlubiyetler ve iptal edilen üçlükler oldukça fazla. Bu sebeple bilhassa basketbol izleyicileri, ekran başında şu soruyu araştırmaya başlayabiliyor: Basketbol oyun kuralları nelerdir? Öyleyse bahsetmeye başlayalım!

• Takımlar sahada aynı anda yalnızca beş oyuncu bulundurabilir.
• Takımların sınırsız oyuncu değiştirme hakkı vardır.
• Basketbol oyun süresi 10’ar dakikalık dört çeyrekten toplam 40 dakikadır.
• Takımların ilk üç periyotta ve uzatma periyodunda bir, dördüncü periyotta iki mola hakkı vardır. İkinci ve üçüncü periyot arasında toplam 15 dakikalık devre arası verilir.
• Top sadece dripling (top sürme/sektirme) veya pas yoluyla hareket ettirilebilir.
• Top iki elle tutulduğunda sektirilmemeli ve hareket edilmemelidir. Yalnızca takım arkadaşlarına pas verilebilir veya potaya şut atılabilir. Bu, basketbol steps kurallarını oluşturur.
• Her takımın maç boyunca toplam dört faul hakkı vardır. Dört faul hakkı dolduktan sonra rakip takım iki serbest atış kullanma hakkı kazanır.
• Tek başına dört faul yapan oyuncu oyun dışı kalır. Yerine farklı bir oyuncu dahil edilir.
• Her takımın basket atmak için 24 saniye süresi bulunur. Şut potaya girdikten ya da çarptıktan sonra 24 saniyelik süre yeniden başlatılır.
• Her başarılı basket atışından sonra top rakibe devredilir.
• Oyun sırasında topa sahip olan oyuncu saha çizgileri içinde kalmalıdır.
• Rakip takımın savunma oyuncusu çembere doğru inmeye başlayan bir topa müdahale edemez. Blok hareketinin başarılı sayılması için topun potaya doğru inişe geçmemiş olması gerekir.
• Basketbol faul kuralları oyun içinde önemli yere sahiptir. Özellikle sözlü taciz ve kavga gibi durumlarda takımlara teknik faul verilir. Teknik faul serbest atış veya topun değişmesi gibi durumlarla sonuçlanabilir.
• Oyuncu ve antrenör aynı anda iki teknik faul alırsa hakem onları oyun dışında bırakabilir.
• Basketbol 3 saniye kuralı olan tek spordur. Basketbol sahası içinde boyalı, çizgili veya kısıtlı isimleri verilen dikdörtgen şeklindeki bölgede oyuncu, üç saniye içinde elindeki topu çıkarmalıdır.

Basketbol Saha Ölçüleri Nelerdir?

İster televizyon başında ister maç salonunda olsun, oradan oraya koşturan oyuncuları ve hızına yetişilemeyen basket topunu izlerken basket sahasının ölçülerini merak etmeniz çok olası. Öyleyse hemen açıklayalım!

Bilindiği gibi basketbol sahası, dikdörtgen biçiminde tasarlanıyor. Saha zemini ise oyuncuların maç esnasındaki hareketlerini kolaylaştırabilmek adına parke veya kauçuk gibi malzemeler ile kaplanıyor. Açık havadaki sahalar çoğunlukla poliüretan ya da tartan zemine sahip oluyor. Basketbol sahasının ölçüsü, FIBA standartlarına göre 28 metre x 15 metre (m) olarak belirtiliyor. Tribünlerin saha çizgilerinden en az iki metre uzakta olması gerekiyor.

Basketbol Kaç Kişiyle Oynanır?

Basketbolda sınırsız oyuncu değişikliği olması sebebiyle maça pek çok oyuncu girip çıkabiliyor. Bu noktada, izleyicilerin aklında doğal olarak “Basketbol kaç kişi ile oynanır?” sorusu oluşabiliyor. Şöyle ki basketbol, profesyonel olarak toplam 10 kişi ile oynanıyor. Oyun süresince her iki takımdan sadece beş oyuncu sahada bulunabiliyor. Bunun yanı sıra bir takım, toplamda bir kaptan dahil, oynama hakkı bulunan maksimum 12 oyuncudan oluşuyor.

Basketbol Nasıl Oynanır?

Basketbol, orta saha çizgisinde hakemin yaptığı hava atışı ile başlıyor. İlk hücum şansını kazanmak için her iki takımdan birer oyuncu tek elini kullanarak hava atışını kazanmaya ve topu takım arkadaşlarına ulaştırmaya çalışıyor. Basketbol oyunu esnasında takımlar hem hücumda hem de savunmada çok yönlü taktiksel stratejiler uyguluyor.

Basketbol sporunun en temel amacı olan topu çemberden geçirmek hücum esnasında ulaşılmaya çalışılan hedef iken, savunma esnasında bu hedef rakibin atışlarını engellemeye dönüşüyor. Hem saha içerisinde hem de saha kenarında kıyasıya mücadelenin soluk kesmeden devam ettiği basketbolda takımlar, maç sonunda galip gelen taraf olmaya çalışıyor. Bu sebeple oyun, daha çok sayıya ulaşma ve rakibin sayı atmasını engelleme üzerine kuruluyor.

Basketbol Maçı Ne Kadar Sürer?

Basketbol oyun süresi, bahsettiğimiz gibi 10’ar dakikalık dört çeyrekten toplam 40 dakikayı buluyor. Fakat periyotlar arasındaki molalar, devre araları ve uzatma periyotları gibi sebeplere bağlı olarak basketbol maçları toplamda 1.5-2 saat sürebiliyor.

Her periyottan sonra bir dakikalık molalar bulunuyor. İkinci ve üçüncü periyot arasında ise toplam 15 dakika devre arası veriliyor. Topun oyunda olmadığı durumlarda kronometrenin durdurulması da maç süresini uzatan etkenlerden biri oluyor. Normal oyun süresinin berabere bitmesi durumunda, bir takım kazanana kadar beşer dakikalık uzatmalara gidiliyor. Bundan hareketle söylenebilir ki her basket maçının süresi çeşitli sebeplerle değişkenlik gösterebiliyor.

En Önemli Basketbol Terimleri Nelerdir?

Basketbol hakkında bilgi edinirken, bu spor dalının en önemli terimlerini öğrenmemek olmaz! Öyleyse gelin, basketbol terimlerinin neler olduğuna birlikte göz atalım:

• Smaç: Oyuncunun havada zıplayarak, topu tek ya da iki eliyle çembere geçirdiği basketbol vuruşu.
• Üçlük: Üç sayı çizgisinin dışından yapılan üç sayı değerindeki atış.
• Asist: Takım arkadaşına verilen pasın sayı ile sonuçlanması.
• Ribaund: Topun potaya çarpıp basket olmadan havada tutulması.
• Savunma ribaundu: Takımın kendi potasından ribaund alması.
• Hücum ribaundu: Rakip takımın potasından ribaund alınması.
• Dribbling: Oyuncunun topu süratli bir şekilde rakip takımın potasına sürmesi.
• Steps: Topun iki kez sektirilmesi, topu sürerken iki elle tutulup tekrar sektirilmesi veya topu sektirerek üç adım atılması durumlarında oluşan hatalı yürüme.
• Blok: Rakip takım oyuncusunun potaya attığı topun engellenmesi, topun yönünün değiştirilmesi.
• Panya: Basketbol potasında topun çarptığı levha.
• Turnike: Sol-sağ veya sağ-sol olmak üzere iki adımla ilerlenen ve topun panyaya çarptırılmasıyla kazanılan sayı.